Bài 1: Khung lý thuyết của dạy học
1. Giới thiệu
Dạy học hiệu quả không phải là một tập hợp các thực hành giảng dạy chung chung cho tất cả bài học (như nguyên mẫu), mà thay vào đó là một tập hợp các quyết định dựa trên ngữ cảnh về giảng dạy. Những gì giảng viên hiệu quả làm được liên tục phản ánh về công việc của họ, quan sát xem sinh viên có học tập hay không, và sau đó điều chỉnh việc thực hành của họ cho phù hợp.
Những quyết định như vậy rất quan trọng và phải được thực hiện một cách có ý thức và có mục đích. Bởi vì có rất nhiều biến số để một giảng viên cân nhắc khi đưa ra quyết định về việc dạy và học, chẳng hạn như nội dung học tập, điểm mạnh, nhu cầu và sở thích của sinh viên, các phương pháp giảng dạy hiệu quả nhất. Nhưng trước hết, điều cần thiết là phải có một khung lý thuyết để giảng viên có thể quyết định cách tiếp cận giảng dạy hiệu quả dựa trên các lựa chọn về mô hình, chiến lược, phương pháp và kỹ năng dạy học.
2. Mô tả khung lý thuyết của dạy học
Khung lý thuyết của dạy học xác định và minh họa mối tương giao giữa các cách tiếp cận giảng dạy được sử dụng đúng cách (Hình 1). Các phương pháp tiếp cận được tham chiếu đến các mục tiêu của giáo dục và áp dụng cho các mục tiêu của các chương trình giảng dạy khác nhau. Khung lý thuyết của dạy học (Hình 1) cũng minh họa các cấp độ tiếp cận trong dạy học, từ mô hình giảng dạy thể hiện cách tiếp cận rộng, đến kỹ năng giảng dạy thể hiện một hành vi hoặc kỹ thuật giảng dạy cụ thể. Trong mỗi cấp độ, tiềm năng tồn tại để phát triển cả khoa học và nghệ thuật giảng dạy.
Hình 1. Cấp độ tổng quát và cụ thể của dạy học
Hình 2. Mối quan hệ giữa mô hình, chiến lược, phương pháp và kỹ năng dạy học
Định nghĩa các thuật ngữ (Hình 2):
– Mô hình dạy học (Instructional Models): Các mô hình đại diện cho mức độ rộng nhất của thực hành giảng dạy và thể hiện định hướng triết học đối với việc giảng dạy. Các mô hình được sử dụng để lựa chọn và cấu trúc các chiến lược giảng dạy, phương pháp, kỹ năng và các hoạt động của sinh viên cho một sự nhấn mạnh giảng dạy cụ thể. Bốn mô hình dạy học: xử lý thông tin (information processing), hành vi (behavioral), tương tác xã hội (social interaction) và cá nhân (personal). Những mô hình dạy học này đại diện cho các chủ nghĩa triết học gồm thuyết nhận thức, thuyết hành vi, thuyết kiến tạo và thuyết nhân văn.
– Chiến lược dạy học (Instructional Strategies): Trong mỗi mô hình dạy học ở trên, giảng viên có thể sử dụng một số chiến lược dạy học. Các chiến lược xác định cách tiếp cận mà giảng viên có thể thực hiện để đạt được các mục tiêu học tập. Các chiến lược có thể được phân loại là trực tiếp (direct), gián tiếp (indirect), tương tác (interactive), trải nghiệm (experiential) hoặc độc lập (independent).
– Phương pháp dạy học (Instructional Methods): Các phương pháp được giảng viên sử dụng để tạo ra môi trường học tập và xác định bản chất của hoạt động mà người dạy và người học sẽ tham gia trong giờ học. Mặc dù các phương pháp cụ thể thường được liên kết với các chiến lược nhất định, một số phương pháp có thể được tìm thấy trong nhiều chiến lược khác nhau.
– Kỹ năng dạy học (Instructional Skills): Kỹ năng là những hành vi dạy học cụ thể nhất. Chúng bao gồm các kỹ thuật như đặt câu hỏi, thảo luận, đưa ra định hướng, giải thích và trình diễn. Chúng cũng bao gồm các hành động như lập kế hoạch và quản lý.
Khung lý thuyết của dạy học nhằm khuyến khích giảng viên tự kiểm tra các thực hành dạy học của họ. Những đánh giá phản ánh việc sử dụng các chiến lược, phương pháp và kỹ năng có thể giúp giảng viên mở rộng và đào sâu các cách tiếp cận giảng dạy của họ. Việc mở rộng kiến thức và chuyên môn liên quan đến các phương pháp giảng dạy khác nhau có thể làm phong phú thêm nghệ thuật giảng dạy và do đó, nâng cao hiệu quả của việc giảng dạy.
