Bài 4: Câu hỏi Socrate (Socratic questions)
NHÓM CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRỰC TIẾP
Bài 4: Câu hỏi Socrate (Socratic questions)
1. Giới thiệu
Câu hỏi Socrate (hay phương pháp Socrate) được lấy theo tên của nhà triết học Socrates – người bị kết án tử vào năm 399 trước Công nguyên. Một trong những di sản quan trọng nhất của Socrates là đóng góp của ông vào nghệ thuật trò chuyện, được đặt tên là câu hỏi Socrate (Socrate Questions). Thay vì người giảng viên lấp đầy tâm trí của sinh viên, cả hai đều có trách nhiệm thúc đẩy cuộc đối thoại khám phá chân lý. Trong bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu định nghĩa về đặt câu hỏi theo kiểu Socrate và cách chúng ta áp dụng nó trong giáo dục.
2. Câu hỏi Socrate là gì ?
“Tôi biết bạn sẽ không tin tôi, nhưng hình thức cao nhất của con người xuất sắc là tự vấn bản thân và những người khác.” (Socrate)
Đặt câu hỏi theo kiểu Socrate liên quan đến một cuộc đối thoại có kỷ luật và chu đáo giữa hai hoặc nhiều người. Nó được sử dụng rộng rãi trong việc giảng dạy và tư vấn để phơi bày và làm sáng tỏ những giá trị và niềm tin sâu sắc vốn đóng khung và hỗ trợ những gì chúng ta nghĩ và nói. Bằng cách sử dụng một loạt các câu hỏi tập trung nhưng mở, chúng ta có thể giải nén niềm tin của mình và của những người khác. Trong dạy học, phương pháp Socrate được sử dụng trong việc huấn luyện, có hoặc không có mục tiêu rõ ràng trong đầu, để thăm dò những suy nghĩ sâu sắc nhất của chúng ta.
Các câu hỏi Socrate thường có các thuộc tính sau:
- Cô đọng, có định hướng và rõ ràng
- Mở nhưng có mục đích
- Trọng tâm là vấn đề đang thảo luận, nhưng không giả định rằng sinh viên có câu trả lời.
- Mang tính trung lập, tức là việc đặt câu hỏi không gợi ý rằng có một câu trả lời đúng hoặc ưu tiên.
3. Cách thực hiện câu hỏi Socrate
Một cuộc đối thoại hiệu quả bằng cách sử dụng câu hỏi Socrate là cuộc đối thoại được chia sẻ giữa giảng viên và sinh viên, mỗi người tham gia phải tích cực tham gia và chịu trách nhiệm về việc đưa cuộc thảo luận về phía trước. Không có đối thủ và không có ai bênh vực người kia, thay vào đó, người tham gia nên giữ tư tưởng cởi mở và chuẩn bị tinh thần để lắng nghe và học hỏi.
Lời khuyên cho giảng viên:
- Lập kế hoạch cho các câu hỏi quan trọng để cung cấp một cấu trúc và hướng tổng thể.
- Dành thời gian để sinh viên trả lời các câu hỏi mà không cảm thấy vội vã.
- Kích thích cuộc thảo luận bằng các câu hỏi thăm dò theo các câu trả lời được đưa ra.
- Giữ cho cuộc đối thoại tập trung, cụ thể và từ ngữ rõ ràng.
- Thường xuyên tóm tắt những gì đã được nói.
- Đặt câu hỏi mở thay vì câu hỏi có / không.
- Tránh hoặc lặp lại những câu hỏi mơ hồ, không rõ ràng hoặc vượt quá mức độ hiểu của người nghe.
Lời khuyên cho sinh viên:
- Tham gia tích cực và chu đáo.
- Trả lời rõ ràng và ngắn gọn.
Để trở thành người bạn đồng hành lý tưởng cho việc đặt câu hỏi theo kiểu Socrate, bạn cần thực sự tò mò, sẵn sàng dành thời gian và năng lượng để giải nén niềm tin, đồng thời có thể xem xét các mâu thuẫn và xung đột một cách hợp lý và công tâm.
4. Các mẫu câu hỏi Socrate
Khi được sử dụng một cách hiệu quả, đặt câu hỏi theo kiểu Socrate là một kỹ thuật hấp dẫn để khám phá các vấn đề, ý tưởng, cảm xúc và suy nghĩ. Nó cho phép các quan niệm sai lầm được giải quyết và phân tích ở mức độ sâu hơn so với việc đặt câu hỏi thông thường.
Bạn sẽ cần sử dụng một số loại câu hỏi để thu hút và khơi gợi sự hiểu biết chi tiết của sinh viên.
| Loại câu hỏi | Các ví dụ |
| Làm sáng tỏ
(Clarification) |
Ý bạn là gì khi bạn nói X?
Bạn có thể giải thích thêm về điểm đó? Bạn có thể cung cấp một ví dụ? |
| Các giả định thách thức
(Challenging assumptions) |
Có một quan điểm khác nhau?
Chúng ta đang đưa ra những giả định gì ở đây? Bạn đang nói rằng…? |
| Bằng chứng và lập luận
(Evidence & reasoning) |
Bạn có thể cung cấp một ví dụ hỗ trợ những gì bạn đang nói không?
Chúng ta có thể chứng thực bằng chứng đó không? Chúng ta có tất cả thông tin chúng ta cần không? |
| Các quan điểm thay thế
(Alternative viewpoints) |
Có quan điểm thay thế nào không?
Người khác có thể phản hồi như thế nào, và tại sao? |
| Hàm ý và hậu quả
(Implications & consequences) |
Điều này sẽ ảnh hưởng đến ai đó như thế nào?
Những tác động lâu dài của việc này là gì? |
| Thách thức câu hỏi
(Challenging the question) |
Bạn nghĩ điều gì quan trọng về câu hỏi đó?
Câu hỏi hay hơn nên hỏi là gì? |
5. Các bước của phương pháp Socrate
1. Hiểu niềm tin
Yêu cầu người đó trình bày rõ ràng niềm tin / lập luận của họ.
2. Tổng hợp lập luận
Nhắc lại những gì họ đã nói để làm rõ sự hiểu biết của bạn về vị trí của họ.
3. Hỏi về bằng chứng
Đặt những câu hỏi mở để thu thập thêm kiến thức và khám phá các giả định, quan niệm sai lầm, mâu thuẫn và xung đột.
- Niềm tin này là dựa trên giả định gì ?
- Có bằng chứng gì để hỗ trợ lập luận này ?
4. Thách thức các giả định
Nếu các mẫu thuẫn, xung đột, các ngoại lệ, ở các phản ví dụ được xác định, thì hãy người đó bỏ qua niềm tin hoặc tuyên bố lại nó chính xác hơn.
5. Lặp lại quá trình (nếu được yêu cầu)
Thứ tự có thể không phải lúc nào cũng tiến hành như trên. Tuy nhiên, các bước cung cấp một cái nhìn sâu sắc về cách thức “hỏi” có thể tiến hành. Lặp lại quy trình để đi sâu vào cốt lõi của một vấn đề, suy nghĩ hoặc niềm tin.
