Bài 6. Friedman’s ANOVA (Friedman’s ANOVA)

5. Kiểm tra Friedman’s ANOVA trong SPSS

Các bước chạy Friedman trong SPSS như sau:

Bước 1. Click Analyze > Nonparametric Tests > Legacy Dialogs > K Related Samples…

Bước 2. Trong hộp thoại Tests for Several Related Samples, chúng ta chuyển các biến cần kiểm vào vào vùng Test Variables (trong ví dụ là ba biến khongnhac, nhaccodien, nhacsoidong). Trong vùng Test Type, nhấp vào hộp Friedman. Sau đó, click vào nút Statistics…, đánh dấu vào hộp Descriptive và Quatiles để tạo thống kê mô tả. Sau đó bấm vào nút Continue. Cuối cùng, nhấp vào nút OK để chạy kết quả đầu ra.

Đọc kết quả phân tích:

– Bảng thống kê mô tả (Descriptive Statistics) là một bảng rất hữu ích vì nó có thể được sử dụng để trình bày thống kê mô tả trong phần kết quả cho từng đối tượng hoặc điều kiện (tùy thuộc vào thiết kế nghiên cứu của bạn) cho biến phụ thuộc. Sự hữu ích này sẽ được trình bày trong phần “Báo cáo kết quả” sau.

– Bảng Xếp hạng (Ranks) hiển thị trung bình thứ hạng (mean rank) cho từng nhóm có liên quan. Kiểm tra Friedman so sánh các trung bình thứ hạng (mean ranks) giữa các nhóm liên quan và cho biết các nhóm khác nhau như thế nào. Tuy nhiên, chúng ta không có nhiều khả năng thực sự báo cáo các giá trị này trong phần kết quả của mình, nhưng rất có thể sẽ báo cáo giá trị trung vị (median) cho từng nhóm có liên quan.

– Bảng thống kê kiểm tra (Test Statistics) cho biết kết quả thực tế của thử nghiệm Friedman và liệu có sự khác biệt tổng thể có ý nghĩa thống kê giữa các trung bình thứ hạng (mean ranks) của các nhóm liên quan hay không. Bảng cung cấp giá trị thống kê kiểm tra χ², bậc tự do (“df”) và mức ý nghĩa (“Asymp. Sig.”).

Trong ví dụ trên, ở mức ý nghĩa 5%, giá trị Asymp. Sig. = .036 < 0.05 cho thấy giả thuyết vô hiệu bị bác bỏ. Điều đó có khả năng rằng có sự khác biệt tổng thể có ý nghĩa thống kê giữa các trung bình thứ hạng (mean ranks) về cảm nhận độ khó của phiên chạy dựa trên loại nhạc (không nghe nhạc, nhạc cổ điển và nhạc sôi động). Giá trị χ² thu được là 6.667 với bậc tự do df = 2, lớn hơn giá trị tới hạn χ² bằng 5.991 (ở mức ý nghĩa 5%). Chúng ta kết luận rằng có sự khác biệt tổng thể có ý nghĩa thống kê giữa các thứ hạng trung bình (mean ranks) về tri giác độ khó của phiên chạy trong thử nghiệm không nghe nhạc, nhạc cổ điển và nhạc sôi động (χ²=6.667, p=.036).

Điều quan trọng cần lưu ý là mặc dù thử nghiệm Friedman cho biết liệu có sự khác biệt tổng thể hay không, nhưng không xác định nhóm cụ thể nào khác biệt với nhau. Để làm được điều này, chúng ta cần chạy các bài kiểm tra post hoc, sẽ được thảo luận sau phần tiếp theo sau đây.

6. Bài kiểm tra Post Hoc (Post Hoc Test)

Trong kiểm định Friedman, chúng ta chỉ biết rằng có sự khác biệt ở đâu đó giữa các nhóm liên quan, nhưng chúng ta không biết chính xác những khác biệt đó nằm ở đâu. Mặc dù vậy, hãy nhớ rằng nếu kết quả thử nghiệm Friedman không có ý nghĩa thống kê, chúng ta không nên chạy thử nghiệm post hoc.

 Tài liệu tham khảo

1. Coolican, H. (2018). Research methods and statistics in psychology. Routledge.
2. Hanneman, R. A., Kposowa, A. J., & Riddle, M. D. (2012). Basic statistics for social research (Vol. 38). John Wiley & Sons.
3. Jackson, S. L. (2015). Research methods and statistics: A critical thinking approach. Cengage Learning.
4. McQueen, R. A., & Knussen, C. (2006). Introduction to research methods and statistics in psychology. Pearson education.
5. Peers, I. (2006). Statistical analysis for education and psychology researchers: Tools for researchers in education and psychology. Routledge.
6. Wagner III, W. E. (2019). Using IBM® SPSS® statistics for research methods and social science statistics. Sage Publications.